ARMA AYARI

Arma Ayarı

Yelkenli teknede tüm yelken donanımını oluşturan direk ve diğer tüm bağlantı elemanları arma olarak adlandırılmaktadır. Yapılan seyir çeşitlerine ve deniz şartlarına göre armaya binen yükün pozisyonu ve miktarı sürekli değişmektedir. Bu sebeple arma ayarı tekne ve kullanan kişiler için oldukça önemlidir. 

Direğe etki eden yük direğin sadece rüzgar altına yatmasına değil rüzgar altına yatarken direkte dikey bir baskı oluşmasına da sebep olur. Yere sapladığımız bir çubuğa tepesinden yere doğru bir baskı uyguladığımızda çubukta bükey bir eğilme gözlenecektir. Kırılma genelde bu bükey esneme noktasının ortasında gerçekleşir. Dış çarmıhlar gurcatalar ile direği gövdesi boyunca desteklerken iç çarmıhlar ise bu iç bükey eğilmelere karşı koyar. Bu sebeple arma ayarı direk boyunca eşit uygun gerginlikte olmalıdır. Dış çarmıh uygun gerginlikte çalışırken iç çarmıh gerekli yükü taşımaz ise direğin en hassas yeri gevşek kalan iç çarmığın direğe bağlandığı nokta olacaktır. Bu sebeple arma ayarlarının karada ölçeklendirdikten sonra yelken seyrinde hassaslaştırılması en doğru sonucu verir.

Direkler yelken seyri esnasında tahmin ettiğimizden çok daha fazla esnerler. Dalgalı denizde direk dibinden direk tepesine doğru baktığımızda tekne her dalga çukuruna yaslandığında direk gövdesi boyunca gerçekleşen oldukça fazla bir esneme görürüz. Bu esneme en fazla kesirli armalarda çarmıkların tepe bağlantısından yukarıda kalan kısımda görülür. Alüminyum direklerin esneme töleransları karbon fiber direklere göre fazladır. Yapılan arma ayarı bu gerekli esnemeye müsaade edecek yeterlilikte olması gerekir. Arma ayarı direğin esnemesine müsaade etmeyecek kadar gergin yapılırsa hem sabitleyici ekipmanlar her zaman kopma limitlerine yakın ve stres yüklü olacak hem de esnemesi gereken direğin esnekliğini kaybederek bağlantı noktalarına daha fazla yük bindirmesine sebep olacaktır. 

Arma Ayarı Nasıl Yapılır

Verdiğim yatçılık ve denizcilik eğitimlerinden ve katıldığım sohbetlerden yola çıkarak söyleyebilirim ki her yatçının arma ayarını iyi veya kötü kendisinin yapması veya yapmak istemesi söz konusudur. Elbette teknesinde iyi bir arma  ayarı yapanlar mevcuttur fakat arma ayarı bilgi sahibi olunmadan göz kararı yapılacak bir iş değildir. Arma ayarı belirli bir düzeyde hata payı kaldırabilse de bu hata payı bilmeden arma ayarı yapmayı mümkün kılacak kadar yüksek değildir. Bu sebeple arma ayarlarınızı profesyonel yardım alarak yaptırmanızı ve sezonluk olarak kontrol etmenizi veya ettirmenizi önermekteyim. Aşağıda kendinizi bu konuda geliştirebileceğiniz bir kaç bilgi sunacağım. Bu bilgiler size arma tirimi konusunda yardımcı olacaktır. Fakat bu iş aynı zamanda bir kabiliyet işidir. Direğe çıkmak, ölçmek, işaretlemek ve bunları doğru şekilde yapmak sizin kişisel kabiliyetlerinize bağlıdır. Ayrıca malzeme bilgisi de gerektirmektedir. Arma donanımında kullanılan malzemelerin cinsleri ve bu malzemelerin hangi el aletleri ile düzenleneceği önemli konulardır. Yani arma ayarı yaparken doğru sonucu elde etmek basit olsa da dikkat edilmesi gereken bir çok ayrı husus mevcuttur. Örneğin daha önce direğe çıktınız mı? Bağlantıları yeni yapılmış gevşek bir direğe çıkmak donatılmış bir direğe çıkmaktan farklıdır. Ben direğe çıkamam sen çıkıp şunu şöyle yap demek doğru bir sonuç elde etmenize olanak sağlamayacaktır. Bu işi yaparken yanınızda sizin kadar olmasa da bu işler konusunda bilgisi olan birisi mevcut mu? Direğe çıkarken, direkten inerken, ve diğer tüm işlerde size yardımcı olacak bir kişi olması hem güvenliğiniz hem de işin doğru sonucu vermesi açısından oldukça önemlidir. Bu yüzden önce malzemeleri ve ekipmanları tanımalıyız.

- Arma ayarı yaparken çarmıhlarda kullanılan malzeme oldukça önemlidir. Tel çubuk armalar ile sargı tel armalar kopma dayanımları farkından dolayı farklı ayarlar gerektirmektedir. Tel çubuk armalar örgü tel armalara göre % 20 daha sağlamdır. Fakat tel çubuk armalarda tel kopması birden habersiz şekilde meydana gelirken örgü tel armada haberci ön kopmalar meydana gelmektedir. Bu sebeple arma düzenli kontrol edilmelidir. 

- Alüminyum direklerde direk gövdesinde yaralar oluşturmak veya bilinçsiz delik delmek direğin gövde bütünlüğü için oldukça önemlidir. 

- Aluminyum alaşımlı direkler tuzlu su dayanımı için eloksal adı verilen bir malzeme karışımı ile üretilirler. Direkte çatlak kırık vb. hasarlar mevcut ise kaynak yapma durumunda bu malzeme yapısına uygu hareket edilmelidir.

- Direk yeniden donatılıyorsa elektrik ve elektronik kablolara çok dikkat edilmelidir. Sıkışan ve direğe temas eden çıplak kablolar kaçaklara sebep olabilmekte ve malzeme yapısına zarar vermektedir.

- Direğe çıkmak için gereken ekipmanlar tam ve sağlam durumda bulundurulmalıdır. Bosun oturağı (traka) her seferinde kontrol edilerek doğru şekilde kuşanılmalıdır. 

- Direğe çıkmak için kullanılacak halatlar bir ana bir de yedek olarak iki halattan oluşmalıdır. Bu halatlar çımalarında (uçlarında) bulunan kilitlere ilave olarak düğümler ile emniyete alınmalıdır. Halatlar çapariz vermeyecek şekilde neta edilmeli direğin tepesine kadar başka her hangi bir ekipmana dolanmış veya arasından geçmiş olmamalıdır.

- Yanınıza alacağınız aletler için sağlam kumaş bir torba seçmeniz faydalı olacaktır. Delinen ve yırtılan torbalar tekneye ve aşağıda çalışan kişilerin ciddi zarar görmesine sebep olabilir. Alet torbasını kilit haricinde ince bir halatla bağlayıp emniyete almanız önerilir.

- Sizi direğe çekecek kişi ana halatı vinçlerken yedek halatın boşunu almalıdır. Halatların her ikisinin de geri göndermez kilitleri kapalı konumda olmalı ve komut gelmeden veya haber verilmeden açılmamalıdır. Direğe çıkan kişi ile direğe çeken kişi iletişimde olmalıdır. Büyük direklerde haberleşme amaçlı kulaklık telsiz kullanılması önerilir. Her koşulda direğe çeken kişi göz temasında bulunmalıdır. 

- Direğe çıkmak için elektirikli vinç kullanılıyor ise çok daha dikkatli olunmalıdır. Mutlaka direğe çıkan kişiyi gözlemleyerek hareket edilmelidir. Elektrikli vinçlerin stopları ani ve keskin değildir. Buton bırakıldığında dönüş az da olsa devam eder. Bu az süre ve cm mesafe bir parmağın sıkışmasına yeterli olacaktır.

- Direkten inerken de aynı şekilde tüm detaylara dikkat edilmelidir. Halatlar vinçlerden çıkartılmadan kilitler açılmalı ve kontrollü şekilde gözlem yapılarak indirilmelidir.

- Direği yeni donatıyorsanız dalgalı denizde veya yüksek rüzgarlı havalarda bu işlemi yapmak doğru değildir.  Erteleme yapmanız önerilir.

- Yapılacak her ayar mutlaka ölçülerek bilinçli şekilde yapılmalı ve not alınmalıdır. Alınan notlar ileride yapacağınız ayarlarda da işinize yarayacaktır.

- Kullanılan aletlerin düşürülmemesi için işler sırayıyla ve kontrollü şekilde yapılmalıdır. Kullanılmayan aleti elde tutmak yerine torbaya geri koymak faydalı olacaktır. Elde bulunan birden çok alet hem çalışmanızı zorlaştıracak hem de aletlerin düşmesine sebep verebilecektir.

- Kullanacağımız aletlerin malzemelere zarar vermesini engellemek için, örneğin liftini germek için kullanacağımız tornavida plastik kaplamalı olarak seçilebilir veya bir bez ile yumuşak bir yüzey elde edilebilir. 

- Gevşemelere engel olmak için kullanılan emniyet pimleri (kopilya) işlem sonunda mutlaka takılmalı ve kontrol edilmelidir.

- Direk tepesinden direk dibine kadar tüm bağlantılar kontrol edilerek işlem tamamlanmalıdır.

- Yapılan tüm ayarların ardından denize çıkılarak yelken seyrinde son ayarların yapılması ile arma ayarı tamamlanmalıdır.

Arma Tipleri

Yapılacak arma ayarı arma tiplerine göre değişiklik göstermektedir. Bu sebeple arma tiplerini ayrılabilmeli ve armayı meydana getiren farklı ekipmanların işlevselliğini iyi bilmeliyiz. 

- Tam Arma

Istralya ve çarmıh tellerinin direk tepesinde birleştiği düz gurcatalı ve ekstadan çarmıh bağlantılı bu arma tipi daha büyük ön yelken daha küçük ana yelken kullanımına uygundur. Fakat tam arma teknelerin orsa seyri kabiliyetleri kesirli armalı teknelere göre daha düşüktür. Arma ayarlarının yapılması daha kolay olsa da ayar imkanları daha kısıtlıdır. Direği bükey yüklerden korumak için ekstradan çarmıhlar ile donatılan tam arma donanımı, kesirli armalara göre daha kalabalık bir yapıya sahiptir. Istralya ve çarmıhların direk tepesine bağlı olması sebebiyle tam armalı direklerde sehim toleransı oldukça düşüktür. Düz gürcatalar ile donatılmış bu armada direğin yana olan gövde bükülmeleri gurcatalar ile kontrol edilebilse de baş ve kıç gövde bükülmeleri için ekstradan kontrol istralyaları ve çarmıhlar ile desteklenmesini gerektiriyordu. Kontrol istralyaları (checkstay) yelken manevralarında ayrıca kumanda edildiği için kullanım zorluğu yaratmaktadır. 

Baş, Kıç Istralyalar ve Çarmıhların Tam Armada Çalışması

Baş ıstralya uzunluğu ile direğin arkaya yatırılma açısı 0,5 - 1 derece arasında ayarlanır. Tam armada orsa seyrinde oluşan baş ısrtalya sarkması kıç ıstralya tarafından dengelenmeye çalışılır. Apaz, Geniz apaz ve pupa seyirlerinde yelkenlerin oluşturduğu itme kuvveti ise kıç istralya yükünün artmasına sebep olur. Çarmıhlar ise tüm bu seyirlerde direğin yanal yüklerine karşı koymaktadır. Direğe yanal yönde binen yükler gurcatalar ve çarmıhlar ile kontrol edilebilse de direğin baş kıç hattında zorlanması orta noktadan öne doğru bükülmesine sebep olmaktaydı.

Baş ve kıç ıstralyalar tarafından tepe noktasından kuvvet uygulanan direk, gövdesi boyunca dikey bir kuvvet oluşturarak bu yükü güverteye aktarmaya çalışacaktır.Meydana gelen bu hareket direğin arkaya olan eğimi sebebiyle tam orta noktasından ileriye doğru bükülmesine sebep olacaktır. Yere dayatılmış bir çubuğa tepesinden kuvvet uyguladığınızda ya yere saplanacak ya da orta noktasından dışa doğru bir yay çizmeye başlayacaktır. Baskının esneklik limitlerinin sonuna kadar arttırılması sonucu ise çubuk kırılacaktır. Bu sebeple tam armalarda kontrol istralyası ve ön istralalar kullanılarak direğin gövde hareketleri kontrol altına alınmaya çalışılmıştır.

- Kesirli Arma

Açılı veya düz gurcatalar ile donatılmış bu arma tipinde baş istralya ve çarmıhlar direk tepesine değil belirki bir oranda aşağıdan direğe bağlanmaktadır. Arma ayarının tam armaya göre daha zor ve kapsamlı olduğu kesirli armalar daha küçük ve çeşitli ön yelken, daha büyük ana yelken kullanımına müsade ederler. Bir nevi tam armanın geliştirilmiş hali olan kesirli arma rüzgar üstü seyirlerde daha yüksek performanslıdır. Kıç ıstralyanın direk tepesinden baş ıstralyanın ise çarmıhlar ile birlikte beliri bir mesafe aşağıdan direk gövdesine bağlanması direğe sehim vererek orsa seyri performansını yükseltilmesine yol açmıştır. Burada diğer bir gelişme ise direklerin yapıldıkları malzemelerin geliştirilmesidir daha dayanıklı ve esnek direkler daha çeşitli arma ayarları ile performansın artmasına olanak sağlamıştır. Malzeme dayanımlarının şimdiki kadar kesin hesaplanamadığı dönemlerde sağlamlık açısından dayanma toleransı her zaman fazladan uygulanmıştır. Kullanım ve ekipman açısından tam armalara göre daha sade bir yapıya sahip olan kesirli armalar düz gurcatalı ve açılı gurcatalı olarak ikiye ayrılmaktadır

- Düz Gurcatalı Kesirli Arma

Düz gurcatalar ile donatılmış bu kesirli artma tipi tam arma ile açılı gurcatalı kesirli arma arasında bir gelişme döneminde kullanılmıştır. Düz gurcata kullanıldığı için bu arma tipinde de tam armada olduğu gibi direğin baş ve kıç gövde bükülme kuvvetini kontrol ıstralyaları ile desteklemek gerekmekteydi. Çarmıh ve baş ıstralyanın direğin tepesinden değil belirli bir oranda aşağıdan bağlanması bükülme kuvvetini bir miktar kontrol etmeye yaramıştır. Bu arma tipinde direğe verilen sehim tam armaya göre daha fazladır. 

- Açılı Gurcatalı Kesirli Arma

Kesirli armanın açılı gurcatalar ile donatılması direk gövdesinin daha sağlam ve sade bir hal almasını sağlamıştır Günümüz teknelerinde en yaygın şekilde kullanılan bu arma tipi ayar yapma ve seyir performansı açısından oldukça yeterlidir. Gurcatalara verilen açı baş istralyanın gerdirilmesine, kıç ıstralyanın yükünün azaltılmasına ve direk sehiminin arttırılmasına olanak sağlamıştır. 

Direği Yeniden Donatmak

Direğin sökülüp yeniden donatılması konusunda arma donanımı yapan profesyonel ekiplerden yardım almanız faydalı olacaktır. Bu iş tecrübe gerektiren bir durumdur. Kara vinci ile direğin tekneden çıkartılması eksiklerin giderilip yeniden vinç ile yüklenerek tekneye donatılması bir çok ayrı aşamadan oluşmaktadır. Bu durum arma ayarı yapmaktan öte ciddi bir bakım operasyonudur. 

Yeniden Arma Ayarı

Bazı durumlarda armayı oluşturan ekipmanlardan biri veya bir kaçını değiştirmek veya armayı komple elden geçirmek amaçlı arma ayarı yapmak durumunda kalabiliriz. Bu durumlarda dikkat etmemiz gereken unsurlar aşağıda sırasıyla listelenmiştir.

- Denizin dalgasız ve rüzgarın hafif olmasına dikkat edilmelidir.

- Arma donanımında değiştirilecek parçalar mevcut ise ve bu parçalar direğin sökülerek tekneden indirilmesini gerektirmiyorsa sadece değişmesi gereken bağlantı ekipmanları sökülerek gerekli bakım yapılmalı veya yenisi ile değiştirilmelidir. Bu esnada boşta kalacak direk, bağlantıları sökülmeden önce mandarlar vasıtası ile baş kıç ve kemere hattında sabitlenir. Bu işlem için cenova, ana yelken, balon mandarları ve balançina kullanılabilir. halatlar gerginleştirilerek direk sallanmayacak konuma getirilir.

- Direğin yukarıda bahsi geçen halatlar yardımı ile sabitlenmesinin ardından bağlantı ekipmanları sökülmeye başlanır. Gerekli bakım ve parça değişiminin ardından bağlantı elemanları el ile sıkılarak gerdirilmeden bırakılır. Direk arma donanımı ile bırakılarak halatlar yavaşça boşlanır ve sökülmeden durumda emniyet amaçlı bırakılır. Halat boşlukları arma ayarı yapmayı engellemeyecek kadar boş olmalıdır. Ana yelken iskotası da bu halatlara dahildir. Boşlanmadığında bumbayı gergin halde tutacaktır.

- Bazı bağlantı elemanları uzun süre sökülmediği için gevşetilmeleri zor olabilir. Bu durumla karşılaştığımızda pas sökücü veya gevşetici spreyler kullanılarak bir gün kadar beklemek faydalı olacaktır. Ertesi gün sökmeye çalışmadan önce parçanın üzerine tıklamak faydalı olacaktır. Malzemenin hasar görmeyeceği bir kuvvette tıklanmalıdır. Bu çözüm hamlesinin işe yaramadığı durumlarda sökülmeyen ekipmanı ısıtarak sökmek diğer bir çözüm yöntemi olacaktır.

- Arma ayarına önce direğin yanlara olan açısı ile başlanır. Bu ayarda elde edilmek istenen direğin tam orta noktada olabilecek en düz şekilde konumlandırılmasıdır. Bunun istenmesinin sebebi direğe binen yüklerin teknenin iki ayrı kontrada yaptığı seyirlerde eşit olmasıdır. Sancak kontra seyirde ne kadar yük var ise iskele kontra seyirde de aynı yük olması gerekmektedir. 

Direğin Yanal Olarak Düzeltilmesi

- Balançina halatını yerinden sökerek boşa çıkartın ve sancak ve iskele liftinlerin yakınında bulunan sabit bir noktaya ( bu nokta iki tarafta da sabit uzaklıkta olan bir nokta olmalıdır. kemere koç boynuzu veya küpeşte gibi) dokundurarak balançinanın boyunu sabitleyin. Balançinayı iskele tarafa taşıyarak sancakta dokunduğunuz nokta ile aynı noktaya dokundurun. İki nokta da aynı uzaklıkta ise lifinleri aynı turlarda germeye başlayın. (2 tur sancak 2 tur iskele şeklinde) Ardından halat ile ölçümü tekrarlayın. Halat boyu iki noktaya da aynı uzaklıktaysa direk omurga hattına dik demektir.

- Direğin yanal açılarda düz hale getirilmesi ile baş kıç ayarına geçilir.

Direğin Arkaya Yatırılması

- Baş kıç ayarı ise teknenin orsa seyrini etkileyen bir ayardır. Direğin kıça doğru olan eğimi teknenin orsa kabiliyetini arttırmaktadır. Bu eğim direğin seyimi ile karıştırılmamalıdır. Burada direğin gövde olarak kıça doğru yatırılmasından bahsedilmektedir. Kıça doğru olan bu direk eğimi 1-3 derece arasında olmalıdır. 

- Direğin kıça olan eğimini belirleyen ana unsur baş istralyanın uzunluğudur. 

- Tam arma ve kesirli armalarda direğin kıça yatma açısı farklıdır. Tam armalarda 0, 5 - 1 derece arasındayken kesirli armalarda 2 - 3 derece arasında olmalıdır.

- Direğin baş kıç ayarını yapabilmek için tekneyi düz duruma getirip balançinayı direk dibine doğru serbest bırakarak ucuna bir ağırlık bağlanır. Balançina kasaraya değmeyecek şekilde askıda bırakıldığında basit bir hesaplama yapılarak direğin mevcut kıça doğru yatma açısı bulunur. Bu açıyı hesaplamak için belirlenmiş bir sabit sayı ile direğin P ölçüsü çarpılır ve elde edilen ölçü P ölçüsünün alt başlangıcı ile balançina arasında yandaki şekilde gösterildiği gibi yakalanmaya çalışılır.

- Bu açı yüksek performanslı yarış teknelerinde daha fazla olabilmektedir. Direğin arkaya yatma açısı normalden fazla olur ise tekne rüzgara doğru dönme eğilimini arttıracaktır.

- Uygun açıyı elde etmek için baş istralya gerektiği kadar boşlanmalıdır. Uygun açıyı yakaladıktan sonra kıç ıstralyanın ayarlanması gerekmektedir. 

Kıç Istralya Ayarı

- Istralyaların ayarlanmasında maksimum gerginlik kopma yükünün % 30-40 oranından fazla olmamalıdır. Kıç ıstralya buna göre uygun gerginliğe getirilmelidir. Bu gerginliği ayarlamanın iki yolu mevcuttur. Bunlardan bir tanesi teldeki gerginliği ölçmek için kullanılan tansiyometre diğeri ise tel üzerinde işaretleme ile telin uzama oranını bulma yöntemidir. Teknede tansiyometre bulundurmak gereksiz maliyet olarak görülebileceğinden ikinci yöntem daha çok kullanılmaktadır.

- Bu tel gerginliğini uygun seviyeye getirmek için telin uzama oranını ölçerek belirlemek gerekmektedir. Telin tüm boyunu ölçmektense ölçülü bir miktarını işaretleyerek buradaki uzamayı belirlemek daha doğru sonuç verecektir. Örneğin telin 1 veya 2 metrelik kısmı net olarak işaretlenerek. Bu işaret mm cinsinden ölçüm yapılacağı için oldukça önemlidir. 

- Kıç istralya gerginliğinin uygun şekilde ayarlanması yandaki çizimde detaylı şekilde anlatılmıştır.  

- Armada kullanılan tel cinsinin uzama oranlarına göre ayarlanan kıç ıstralyalar uygun eşit tansiyonlara getirildikten sonra çarmıhların tansiyon ayarlarına geçilir.

Çarmıh Ayarı

- Çarmıhlar da tıpkı kıç ıstralya gibi aynı usul ile ayarlanır. Fakat gerilme oranları açılı gurcata ve kesirli armada %20 tam armada  % 15 olmalıdır. Bu ayarın hassaslığı baş ıstralyanın gerginliği için oldukça önemlidir. Seyirde yapılacak son kontrol esnasında baş ıstralya sarkması fazla ise çarmıh gerginlikleri % 25 e kadar tansiyon yüklenebilir.

- Çarmıh tansiyonları ayarlanırken liftinler sancak iskele eşit turlar ile sıkılmalı ve gözümüzü direğin ana yelken fitil kanalına dayayarak tepeye doğru bakılmalı  ve direğin hizası sık sık kontrol edilmelidir. bu esnada iç çarmıhlar gevşek olmalıdır. Sıradaki iş ise direğe sehim vermek olacaktır.

Direğin Sehim Ayarı

- Direğin sehim ayarı direğin arkaya yatırılma açısı ile karıştırılmamalıdır. sehim direğin bükey olarak belirli bir ölçüde bükülmesidir. Bunun katkısı ise ana yelken performansını arttırmaya yöneliktir. Orsa seyrinde ve sert havalarda ana yelkeni daha da düzleştirerek üzerindeki toru azaltır ve performansını arttırırız. Bu aynı zamanda bir yelken tirimidir. Bazı teknelerde hareketli olarak donatılan kıç ıstralyalar orsa seyrinde sehimi arttırarak performansı arttırmak için kullanılırlar. Geniş apaz ve pupada ise direğin az sehimli olması tercih edilir.

- Arma yarının diğer aşamaları gibi burada da tam ve kesirli arma arasında ölçü farkları mevcuttur.

- Kesirli ve hareketli kıç ıstralya kullanılan armalarda sehim ayarı seyir esnasında kıç ıstralya gerilerek yapıldığı için arma donatılırken direğe verilecek sehim tam arma ile aynı oranda olmalıdır.

- Kesirli arma ve sabit kıç ıstralyalı armalarda direk sehimi dış çarmıhlar ile belirlenmektedir. Çarmıh tansiyonları % 20 seviyesine getirildiğinde direk sehimi gurcata açıları sayesinde oluşmuş olacaktır. 

Açılı Gurcata  ve Arma Ayarı

Günümüz teknelerininin büyük çoğunluğunda kullanılan açılı gurcataların arma ayarında birden fazla etki ettiği nokta mevcuttur.  22 ile 30 derece arasında kıça doğru açılı şekilde donatılan gurcatalar çarmıhların tekne gövdesine bağlantı noktalarını direk hizasından geriye bir noktaya taşımaktadır.  Bu tasarımda amaç armadaki ana yükleri çarmıhlara taşıtmaktır. Bu noktalar yandaki şekillerde belirtilmiştir.

Maksimum Seyim Oranları

Teknenin arma donanımına göre değişen bu 

oranlar, yandaki şekilde belirtildiği gibi basit bir

kaç hesaplama sonucu elde edilen ölçülerin dikkate alınması ile tekneye en uygun sehim oranı belirlenebilir. Bir önceki başlıkta açıklandığı gibi açılı gurcata ile donatılmış kesirli armaya sahip günümüz teknelerinde direk sehimi tam armaya sahip olan teknelere oranla daha fazla uygulanabilmektedir.

 

Arma Ayarının Seyirde Kontrol edilmesi

Yapılan tüm ayarlar kontrol edildikten sonra yelkenler donatılarak armanın son kontrollerini yelken seyrinde yapmak arma ayarı için oldukça önemlidir. Arma ayarı yapılan direk kendi tansiyonu ile gergin bir halde bulunmaktadır. Fakat yelken seyrinde rüzgar şiddetine göre bu yükler artmakta ve konum değiştirmektedir. Direğin arkaya yatma açısı, kıç ıstralya gerginliği, direğin yanal doğruluğu, direğin sehimi ayarları uygun şekilde yapıldıktan sonra denize çıkılarak binen yükler karşısında gözle ve ölçüler ile arma yeniden kontrol edilmelidir. Belirlenen noksanlıklar düzeltilerek arma ayarı son haline getirilmelidir.

Tansiyometre varsa bu kontroller daha kolay yapılabilmektedir. Eğer yoksa diğer yöntem olan işaretleme yöntemi kullanılmalıdır. Çarmıhlar ve kıç ıstralyalar şekilde belirtildiği gibi 100 veya 200 cm de işaretlenerek seyir esnasında yük binen taraf ölçülmeli ve seyirde binen ekstra tansiyon belirlenmelidir. Dalgasız bir denizde yapmanız önerilir. 

Baş Istralya Sarkması

15 knot civarı rüzgarda ful arma orsa seyrinde önce baş istralya sarkmanızı kontrol ediniz. Baş ıstralya sarkması daha önceden de bahsedildiği gibi tam armalar ve kesirli armalarda değişiklik göstermektedir. Tam armada baş ıstralya sarkması kıç ıstralya ile azaltılmaya çalışılırken kesirli düz gurcatalı armalarda bu yük kısmen çarmıhlar ile paylaşılmıştır. Kesirli ve açılı gurcatalı armada baş ıstralya yükü tamamen dış çarmıhlara aktarılmıştır. Orsa seyrinde baş istralyaya kafanızı dayayıp direk tepesine doğru baktığınız zaman baş ıstralyanın rüzgar altına doğru bir yay çizdiğini görürsünüz. Dış çarmıhlar % 20 tansiyon ile yüklü direk sehiminiz normal ölçüdeyse fakat baş ıstralyalarınızda aşırı bir sarkma mevcut ise bas ıstralya boyunuzda bir problem var demektir. Bu durum orsa seyri performansını düşürecektir.

Direk Gövde Hizasının Gözle Kontrol Edilmesi

Orsa seyrinde hangi kontra seyir yaptığınızdan bağımsız olarak ana yelkenin direğe basıldığı fitil kanalından yukarıya doğru gözünüzü yaslayarak baktığınızda direğin gövde hizasını rahatlıkla tespit edebilir siniz. Direk rüzgar altına doğru yamuluyorsa, direk rüzgar üstüne doğru yamuluyorsa, direk s çiziyorsa arma ayarında düzeltilecek kısımlar var demektir. Şimdi sırasıyla bu ayarsızlıkları nasıl düzelteceğimize bakalım.

Direk Tepesi Rüzgar Altına Doğru Yamuluyorsa

Yandaki şekilde de görüldüğü gibi direk tepesi rüzgar altına doğru yamuluyorsa rüzgar üstü iç çarmıhlar aşırı gergin demektir.

Bu durumu düzeltmek için iç çarmıhların direk gövdesi düz hale gelene kadar gevşetilmesi gerekmektedir.

Direk Tepesi Rüzgar Üstüne Doğru Yamuluyorsa

Yandaki şekilde de görüldüğü gibi direk tepesi rüzgar altına doğru yamuluyorsa rüzgar üstü iç çarmıhlar aşırı gergin demektir.

Bu durumu düzeltmek için iç çarmıhların direk gövdesi düz hale gelene kadar sıkılması gerekir.

Direk Gövdesi S Şeklinde Bir Form Aldıysa

Yandaki şekilde de görüldüğü gibi direk tepesi rüzgar altına doğru yamuluyorsa rüzgar üstü iç çarmıhlar aşırı gergin demektir.

Bu durumu düzeltmek için rüzgar üstü iç alt çarmıhın direk gövdesi düzelene kadar gevşetilmesi, rüzgar üstü iç üst çarmıhın ise gerilmesi gerekir.

Sonrasında tramola atılarak diğer kontrada bu kontroller yeniden yapılır. Dış çarmıh tansiyonları normal seviyelerdeyse dış çarmıhlara yeniden ayar yapmak gereksizdir. Yukarıdaki şekillerde görünen bozuklukların giderilmesinin ardından dış çarmıhlara yeniden ayar yapılırsa tüm ayarlar yeniden değişecektir. Sonuçta basit bir mantıkla direk düz bir hat haline getirilerek taşıdığı yüklerin taşıyıcılara eşit derecede paylaşılması sağlanır. 

NOT:

Burada anlatılan konular yapacağınız arma ayarı konusunda bir kılavuz niteliğinde olup yapacağınız bireysel hataların sorumluluğunu yüklenmemektedir. Kafanıza takılan durumlarda profesyonel yardım almanız önerilir.